نمودار علت و معلول در کنترل کیفیت سیم و کابل

برای اینکه ارتباط معنی داری بین یک معلول و عوامل آن مشخص شود از نمودار علت و معلول استفاده می شود .
این نمودار تصویری است مرکب از مستطیل هایی که معلول و یا علت های اصلی را نشان می دهد و پیکان هایی که ارتباط این علل یا علل جزئی تر را با معلول بیان می کنند .

این نمودار هم برای بررسی معلول با مشخصه کیفی بد و اعمال روشهایی برای تصحیح علل به وجود آورنده آن و هم برای معلول با مشخصه کیفی خوب و درک علل مرتبط با آن به کار می رود .
معمولاً در سمت راست نمودار ، معلول و در سمت چپ آن علل مربوط به معلول را نشان می دهند .معلول ، مشخصه کیفی است که نیاز به بهبود دارد . گاهی مدیریت و نگهداری و تعمیرات را هم جزء علل اصلی در نظر می گیرند .

هر یک از علل اصلی به علت های جزئی تری تقسیم می شوند . مثلاً برای نیروی انسانی ممکن است آموزش ، تحصیلات ، توانایی ، مشخصات فیزیکی و غیره را هم به عنوان علل جزئی تر در نظر بگیریم .برای ترسیم این نمودار ، ابتدا لازم است معلول یا مشکل کیفی تعیین شود .پس از مشخص شدن این معلول ، آن را در سمت راست یک صفحه کاغذ بزرگ می نویسیم .

سپس علتهای اصلی را مشخص کرده و در نمودار قید میکنیم .تعیین همه علل اصلی نیازمند تکنیک چاره جویی گروهی (brain storming) توسط تیم طراحی نمودار است . این تکنیک ، روشی است که ایده های مناسب را برای طراحی نمودار علت و معلول فراهم می کند .

توجه به چند اصل زیر ، نتایج دقیق تر و مفیدتری را از گروه مربوطه به دست می دهد .

– مشارکت تمامی اعضاء تیم در صورتی آسان تر می شود که هر عضو در هر دور فقط فرصت ارائه یک ایده را داشته باشد . اگر هر یک از اعضاء نتوانند راجع به یک علت جزئی ایده ای ارائه کند ، در آن دور از مطرح کردن ایده صرف نظر کرده و می تواند در دور بعدی ایده دیگری ارائه کند . به پیروی از این روش ، هرگز یک یا دو نفر حاکم بر جلسه نخواهند بود .

– بهتر است اعضاء تیم ، به جای توجه خاص به کیفیت ایده های مطرح شده ، تعداد آنها را افزایش دهند ؛ ایده هر شخص میتواند مغایر ایده شخص دیگر باشد .تعدد نظرات متفاوت با طرحهای ارائه شده فکری نو به وجود خواهد آورد و گاهی یک ایده هر چند کم مایه یا بی معنی ، می تواند به بهترین نتایج منتهی شود .

– انتقاد از یک ایده مجاز نیست . باید تبادل اطلاعات به صورت آزاد انجام شود تا منجر به ارائه افکار شود . تمام ایده ها در نمودار جای داده می شوند و ارزیابی این ایده ها به زمانی دیگر موکول می گردد .

– واضح و روشن بودن نمودار ، شرط اولیه و اساسی ترسیم نمودار است . برای اینکه فضای کافی جهت درج همه علل جزئی داشته باشیم ، صفحه کاغذی به ابعاد 60 x 90 سانتی متر پیشنهاد می شود . برای وضوح بیشتر آن را روی دیوار بچسبانید .

– فضای مناسبی را برای راهگشایی حل مشکل ایجاد کنید و از برگزاری جلسه ای که توأم با شکایت و تشنج باشد بپرهیزید . به جای بحث در باره چگونگی ایجاد مشکل ، چگونگی حل مشکل را در دستور کار قرار دهید . رهبری تیم باید با استفاده از کلمات چرا ، چه چیزی ، کجا ، کی ، چه کسی و چگونه سؤالاتی را جهت حل مشکل مطرح کند

– بگذارید بعد از ارائه ایده ها ، مدت زمانی ( حداقل یک شبانه روز ) بگذرد و پس از آن جلسه چاره جویی گروهی تشکیل دهید . اگر در این جلسه ایده دیگری مطرح نشود ، کار گروه مذکور برای رسم نمودار متوقف می شود .

– هنگامی که نمودار علت و معلول کامل شد ، باید علت های اصلی ( با بیشترین احتمال تأثیر ) شناسایی و مورد ارزیابی قرار گیرند . این عمل را باید در جلسه دیگری انجام داد . این روش با رأی گیری از هر یک از اعضاء روی علل جزئی صورت می گیرد . اعضاء تیم ممکن است به بیش از یک علت رأی دهند .

– علت هایی که بیشترین رأی را به خود اختصاص می دهند با دایره ای مشخص میشوند و 4 یا 5 علت که دارای بیشترین احتمال (بیشترین رأی ) باشند ، مد نظر قرار می گیرند .
پس از آن راه حلهای تصحیح علت ها و بهبود روش ، ارائه می شود .